Zelfvoldane sojaproducent
De grootste markt voor soja is veevoer, maar soja zit ook in zo ongeveer alles wat wij zelf eten: koekjes, margarine, mayonaise, koelverse maaltijden, babyvoedsel, en talloze andere bewerkte producten.

De documentaire Green Gold portretteert een Braziliaanse gouverneur die zich zelfvoldaan op de borst klopt:
‘Wij hebben bijna de Verenigde Staten ingehaald als grootste sojaproducent. In Mata Grosso gebeurt de sojateelt geheel volgens de wettelijke regels.’ Dat hij zelf die regels handhaaft en ter plaatse de grootste sojaproducent is, is in zijn ogen een onbelangrijk detail. Het deert hem niet dat voor de sojaproductie in Brazilië grote stukken regenwoud tegen de vlakte gaan.

Soja eiwitten verlagen cholesterol, Bron: Foodproductiondaily.com
Niet isoflavonen maar geïsoleerde soja-eiwitten verlagen het vetniveau in het bloed en voorkomen zo hart- en vaatziekten. Dat beweert de groep van Brianne Mc Veigh van de Canadese University of Guelph in The American Journal of Clinical Nutrition.

In het onderzoek zijn de effecten van drie verschillende soja-extracten bij een groep van 35 gezonde jonge mannen gemeten.

De vrijwilligers gebruikten elk extract 57 dagen, met een uitspoelperiode van 28 dagen tussen de verschillende extracten. Vervolgens maten de onderzoekers de niveaus van hoge- en lage dichtheid lipoproteïne (HDL en LDL) cholesterol en de apolipoproteïnen apoA-I en apoB in het bloedserum.

Uit het onderzoek blijkt dat de twee geïsoleerde soja-eiwit extracten, een met een hoge concentratie en een met een lage concentratie isoflavonen, de cholesterolniveaus in het bloed evenveel verlagen. Daaruit concluderen de onderzoekers dat niet de isoflavonen maar geïsoleerde soja-eiwitten verantwoordelijk zijn voor de lagere cholesterolniveaus. Ook blijkt dat het extract van koemelkeiwitten de vetniveaus juist verhoogd.

Onlangs claimde de American Heart Association nog dat soja geen invloed op het cholesterolniveau heeft. Dit onderzoek spreekt die conclusie niet tegen, omdat de commissie haar oordeel voornamelijk op isoflavonen baseerde. Ook meet dit onderzoek bij gezonde mensen in plaats van patiënten met een te hoog cholesterolniveau.

Phyto-oestrogenen in soja, www.gezondheid.be

In vergelijking met Westerse vrouwen, hebben Aziatische vrouwen veel minder kans op het ontwikkelen van borst- en baarmoederhalskanker, op hart- en vaatziekten, op botontkalking en op allerlei ongemakken tijdens de menopauze. Dat zou vooral te maken hebben met hun eetgewoonten en met name de dagelijkse consumptie van soja.

Sojabonen bevatten namelijk een bepaald soort eiwit, isoflavones, die de merkwaardige eigenschap hebben dat ze werken als een soort oestrogeen, het vrouwelijk hormoon. Men noemt ze dan ook phyto-oestrogenen, plantaardige oestrogenen. Van die phyto-oestrogenen is bekend dat ze, enerzijds, de natuurlijke oestrogenen nabootsen waardoor ze de typische ongemakken van de menopauze en botontkalking kunnen afremmen. Anderzijds blokkeren die phyto-oestrogenen dan weer de negatieve effecten van de natuurlijke oestrogenen op bepaalde lichaamsweefsels, waardoor ze naar alle waarschijnlijkheid een beschermend effect hebben tegen bepaalde vormen van kanker (zoals borst- en baarmoederhalskanker) en tegen hart- en vaatziekten.

De laatste tijd zijn er in de wetenschappelijke pers een aantal grote studies verschenen uit ondermeer de Verenigde Staten en Australië, waaruit bijvoorbeeld blijkt dat borst- en baarmoederhalskanker veel minder voorkomt bij vrouwen die geregeld sojaproducten eten. Een andere studie wees uit dat vrouwen én mannen die dagelijks 30 g soja-eiwitten verbruiken, het risico op hart- en vaatziekten met 15 tot 25% zien afnemen.

Ook als men met dit soort studies voorzichtig moet omspringen en van soja niet direct het mirakelproduct moet maken zoals in sommige reclames wordt beweerd, dan staat het toch wel stilaan vast dat het een zeerwaardevol voedingsmiddel is dat zeker een plaats verdient in ons dagelijks menu. Soja is zeer rijk aan eiwitten (40%) en bevat bovendien ong. 20% koolhydraten en 20% vet (vooral de vanuit gezondheidsoverwegingen meest aanbevolen poly-onverzadigde vetten). Het bevat geen cholesterol, maar wel veel ijzer, magnesium, B-vitamines en vezels.

Mensheid gediend bij lagere vleesconsumptie
Als mensen meer plantaardig in plaats van dierlijk eiwit eten, levert dat enorme – en broodnodige – voordelen op. Zo’n ‘eiwitomslag’ komt duurzame energievoorziening, duurzaam watergebruik, de biodiversiteit en de volks- en diergezondheid ten goede.

Collectief vegetarisch worden hoeft niet, maar vleesvervangers van goede smaak en kwaliteit moeten ons vlees vaker gaan vervangen. Dit is de belangrijkste uitkomst van een groot en breed onderzoek naar duurzamere eiwitproductie van negentien economen, consumentenonderzoekers, voedseltechnologen, sociologen, politicologen, psychologen, ecologen en chemici van drie universiteiten.

De onderzoeksresultaten staan beschreven in het boek Sustainable Protein Production and Consumption: Pigs or Peas?
waarvan minister Veerman van Landbouw, Natuur en Voedselkwaliteit het eerste exemplaar woensdag 12 april krijgt aangeboden.

Maar de doelgroep is heel wat breder: “stakeholders in de voedselketen, van beleidsmakerstot consumenten.”Het onderzoek heet PROFETAS (Protein Foods, Environment, Technology And Society) en werd gefinancierd door NWO en Technologiestichting STW, LNV en bedrijfsleven. De onderzoekers zijn van de Vrije Universiteit Amsterdam, Wageningen Universiteit & Researchcentrum en de Universiteit Twente.

Feiten over vlees

• Om tot 1 kilo vleeseiwit te komen is afhankelijk van de diersoort en de omstandigheden 3 tot 10 kg plantaardig eiwit nodig;
• Een kilo rundvlees kost 15 m3 water, een kilo lamsvlees 10 m3, terwijl voor een kilo graan 0,4 tot 3 m3 water volstaat;
• 75 procent van het beschikbare zoetwater, 35 procent van het beschikbare land en 20 procent van alle energie wordt op
  dit moment ingezet voor voedselproductie;
• Tussen 1950 en 2000 verdubbelde de wereldbevolking van 2,7 naar 6 miljard mensen, maar de vleesproductie vijfvoudigde van 45 naar 233 miljard kilo per jaar.

In 2050 verwacht de FAO 9 miljard mensen en een vleesproductie rond 450 miljard kilo per jaar.

Novel Protein Foods
De PROFETAS-onderzoekers bepleiten dan ook een ‘eiwitomslag’: we moeten minder vlees gaan eten en onze eiwitbehoefte deels gaan
vervullen met zogeheten Novel Protein Foods (NPF’s). Deze NPF’s zijn gebaseerd op plantaardige eiwitten uit bijvoorbeeld erwten of soja.

Het is niet zo dat we allemaal vegetarisch moeten gaan eten. Wel is een productieverandering nodig, en vooral een mentaliteitsverandering. Weliswaar zijn in de westerse landen vleesvervangers in opkomst, maar de vleesconsumptie blijft onveranderd hoog. En in industrialiserende landen als China en Brazilië was de vleesconsumptie laag, maar neemt sterk toe. Om een omslag te bereiken zijn dus trendbreuken op wereldschaal noodzakelijk.

Nog meer voordelen
De eiwitomslag heeft veel nevenvoordelen. Een voorzichtige schatting van de onderzoekers is dat er zo veel land zou vrijkomen voor aanplant van biomassa, dat een kwart van de huidige wereldenergieproductie duurzaam gedekt kan worden. En dat zonder aantasting van weidegronden (met extensief geproduceerd vlees) en natuurgebieden zoals tropische regenwouden.

De eiwitomslag kan ook helpen om de door dierziekten en crises geplaagde vleeseconomie weer op de rails te krijgen. Ongeveer eenderde van de wereldhandel in vee en vlees wordt momenteel getroffen door uitbraken van ziekten, met miljarden euro‘s schade tot gevolg. Ten slotte zou de omslag een positieve invloed hebben op de volksgezondheid, door de afname van zowel overgewicht als vleesgerelateerde ziekten.

Meer informatie over het NWO programma PROFETAS op www.profetas.nl.